ΜΥΚΟΝΟΣ ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ

Τα πανηγύρια μας

«Λένε πως, για να γνωρίσεις ένα τόπο , πρέπει να τον ζήσεις από κοντά , να μιλήσεις με τους ανθρώπους του , να τους δεις σε στιγμές μεγάλες και μικρές, καθημερινές και αυθεντικές…Στην περίπτωση της Μυκόνου, αν κάποιος βρεθεί, έστω και τυχαία, σε ένα από τα πολλά πανηγύρια που γίνονται όλο το χρόνο στο νησί θα γνωρίσει ένα μεγάλο κομμάτι της αλήθειας που κρύβει αυτός ο τόπος.

Για τους Μυκονιάτες τα πανηγύρια είναι τρόπος ζωής, άμεσα συνδεδεμένος με τις παραδόσεις και την ιδιοσυγκρασία τους. Τα περιμένουν με λαχτάρα για να ανταμώσουν μεταξύ τους, να αφήσουν στην άκρη τις έγνοιες, να γλεντήσουν και να χορέψουν, να μοιραστούν γεύσεις και μυρωδιές που αγαπούν. Το στοιχείο όμως που κάνει αυτές τις γιορτές χαράς και κεφιού ξεχωριστές δεν είναι άλλο από το αίσθημα της φιλοξενίας που είναι διάχυτο. Όλοι , φίλοι, συγγενείς αλλά και επισκέπτες του νησιού, είναι καλοδεχούμενοι και κανείς δεν φεύγει ακέραστος!»

Μ αυτά τα λόγια ξεκινά την αναφορά της στα Μυκονιάτικα Πανηγύρια η κ. Όλγα Μάρκαρη στο βιβλίο της « Μύκονος, γεύσεις και παράδοση » και δεν μπορούμε παρά να συμφωνήσουμε .. οι ίδιοι σαν επισκέπτες ή και ως ξένοι κάτοικοι του νησιού, βιώσαμε τη ζεστασιά και τη φιλοξενία του Μυκονιάτη, που την παραμονή του εορτασμού του Αγίου ή της Αγίας, προς τιμήν της οποίας γίνεται το πανηγύρι, σε καλοδέχεται στο οικογενειακό εκκλησάκι για τον Εσπερινό, σου προσφέρει άρτο και γλυκίσματα για να σε φιλέψει τελικά στο «κελί» προβατίνα γιαχνί, κρέας βραστό, λαρδί με λάχανα, ζωμό κρέατος με λεμόνι και άφθονο κρασί.

Στο κελί, το χώρο που βρίσκεται δίπλα στο εκκλησάκι υπάρχουν τραπέζια ή ένα μεγάλο χτιστό στο κέντρο με χτιστά καθίσματα για να κάθονται οι επισκέπτες. Το «κελί» εξυπηρετεί ιδιαίτερα το χειμώνα που δεν μπορούν να στρωθούν τραπέζια έξω.

Το γλέντι αρχίζει μετά τον εσπερινό και μπορεί να συνεχιστεί μέχρι το πρωί. Το πανηγύρι το οργανώνουν μία ή δύο οικογένειες στις οποίες ανήκει το εκκλησάκι, αλλά γείτονες και φίλοι μπορεί να συμβάλλουν στο κόστος και στην Παρασκευή των φαγητών. Πολύ συχνά οι γείτονες συνεισφέρουν με την προσφορά προβάτων. Ο «νοικοκύρης» του πανηγυριού προσφέρει στον δωρητή την ώρα του γλεντιού το κεφάλι του ζώου βρασμένο σε ξεχωριστή πιατέλα.

Η Σαμπούνα και το Τουμπάκι είναι τα παραδοσιακά όργανα και ξεσηκώνουν τους καλεσμένους σε ρυθμούς γρήγορους, νησιώτικους με φιγούρες και λικνίσματα που μας θυμίζουν το κύμα του Αιγαίου..

Τα πανηγύρια της Μυκόνου είναι πάρα πολλά.

Στη συνέχεια παραθέτουμε ένα ημερολόγιο Πανηγυριών με όσα μπορέσουμε να καταγράψουμε και να αντιληφθούμε.

Σίγουρα όμως υπάρχουν και άλλα που ευχόμαστε να ανακαλύψουμε..

Το υλικό προέρχεται από ημερολόγιο που εκδόθηκε το 2004 από την «Αδελφότητα Ανωμεριτών Μυκόνου»

Στη σύγχρονη τουριστική Μύκονο, στη Μύκονο «των πρώτων ταχυτήτων»με τα τζετ σετ και τις πολυτελείς βίλες και πισίνες οι κάτοικοι εξακολουθούν να διατηρούν πολλά από τα πατροπαράδοτα έθιμα Ένα από τα πιο παλιά λαϊκά έθιμα είναι αυτό των πανηγυριών.

Τα πανηγύρια έχουν ιδιωτικό χαρακτήρα και γίνονται προς τιμή του Αγίου ή της Αγίας της οποίας το όνομα έχει η εκκλησία. Έτσι ακούμε να λένε η Παναγιά του Σκουλούδη, η Παναγιά η Μαρμαρωμένη, ο ʼη Γιώργης ο Σπηλιανός, η Αγία Κυριακή των δηλών κ.ά. Χαρακτηρισμοί που τους αποκτούν οι ʼγιοι των Εκκλησιών από το επίθετο του ιδιοκτήτη ή από κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που υπάρχει. Οι Μυκονιάτες θεωρούν καθήκον τους και ιερή υποχρέωση να λειτουργήσουν την Εκκλησία στη γιορτή του Αγίου.

Τα Πανηγύρια κυρίως γίνονται έξω από τη χώρα στα εξοχικά εκκλησάκια και στον περίγυρο των χωραφιών. Γίνεται από βραδύς ο Εσπερινός με αρτοκλασία οι γείτονες και οι προσκυνητές προσφέρουν τους άρτους και μνημονεύουν αγαπημένα τους πρόσωπα που έχουν πεθάνει. Ακολουθεί γλέντι με άφθονο κρασί και φαγοπότι και ύστερα χορός με μουσική μέχρι το πρωί. Πολλές φορές γλεντούν δύο ή και τρία εικοσιτετράωρα. Το πρωί γίνεται και πάλι λειτουργία και κοινωνούν όσοι θέλουν και αισθάνονται έτοιμοι αφού πρώτα έχουν νηστέψει. Κυρίως κοινωνούν οι άνθρωποι που ανήκουν στην οικογένεια του Πανηγυριώτη, τα παιδιά αλλά και όποιος άλλος θέλει.

Το γλέντι συνεχίζεται με κέρασμα , πάλι με καφέ και γλυκίσματα. Στις εκκλησίες της χώρας γίνονται τα μικρά πανηγυράκια, όπως αποκαλούνται, εκτός πολύ λίγων εξαιρέσεων. Σ αυτά τα μικρά ¨εκκλησιδάκια¨ έχω παρατηρήσει πολλές ηλικιωμένες γυναίκες ,οι πιο πολλές μαυροφορεμένες, που έχουν τη φροντίδα της εκκλησίας και κρατούν τα κλειδιά όπως λένε από τις «λαλάδες» τους ( τις γιαγιάδες δηλαδή) που τους τα παρέδωσαν για να συνεχίσουν.

Από μέρες ετοιμάζουν τις εκκλησίες, τις ασπρίζουν και τις βάφουν, γυαλίζουν τα μπρούντζινα μανουάλια ,τις ντύνουν με τις γιορτινές φορεσιές και τις με ότι καλύτερο και ωραιότερο έχουν για την ημέρα της γιορτής.

Η γιαγιά μας έλεγε ότι από παλιά οι ποδιές των εκκλησιών , δηλαδή τα ρούχα που τις στολίζουν ήταν από τα νυφικά και πολλές φορές ήταν περίτεχνα μεταξωτά κεντήματα που έφερναν οι ναυτικοί από τα λιμάνια της Ευρώπης και της Ανατολής. Σήμερα τα έχουν αντικαταστήσει με υφάσματα του εμπορίου, από μαγαζιά που πουλούν εκκλησιαστικά είδη.

Μια κυρία η Δεκαριστίνα είχε τάμα να φτιάχνει ποδιές εκκλησιών από υφάσματα νυφικών τα οποία περίσσευαν από το εργαστήρι νυφικών που δούλευε σαν μετανάστρια στην Αμερική. Αυτά πράγματι είναι πολύ ωραία στολίδια μέσα στους ναούς. ¨όταν τελειώσει ο Εσπερινός και μοιράσουν τους άρτους κερνούν πάλι και στη χώρα ως επί το πλείστον γλυκά , ποτό, μαστίχα και πορτοκαλάδες. Την ημέρα της γιορτής γίνεται και πάλι λειτουργία και μετά κέρασμα.

Σημαντικά πανηγύρια μέσα στη χώρα είναι του Αγίου Αρτεμίου, του Αγίου Γερασίμου, της Αγίας Κυριακής, της Παναγιάς της Πηγαδιώτισσας και της Παναγίας της Παραπορτιανής, του Σταυρού, στα οποία ευλογούνταν και οι καρποί που φέρουν σε σακουλάκια οι χωρικοί.

Τα πανηγύρια έξω από τη χώρα τα ετοιμάζουν πάλι πολλές μέρες πριν. Έχουν πρώτα τακτοποιήσει και καθαρίσει την εκκλησία καθώς και το κελί που γίνεται η προετοιμασία των φαγητών. Το κελί θα φιλοξενήσει τους προσκυνητές σε « μπαγκάδες», δηλαδή τάβλες ξύλινες και σε απλά τσιμεντένια ή ξύλινα τραπέζια. Η προετοιμασία και η παρασκευή των φαγητών γίνεται από την προηγούμενη μέρα. Έχουν έρθει τα σφαχτά και τα κρέατα, κυρίως αρνιά, που τα βράζουν, γιατί το κυρίαρχο πιάτο είναι το βραστό αρνί με το ζουμί που βγαίνει από το βραστό κρέας με μπόλικο λεμόνι. Στο μεταξύ έχουν ψήσει κρεμμυδόπιτες και σερβίρουν διάφορα ορεκτικά, μυκονιάτικη κοπανιστή, λούζα, μπακαλιάρο σκορδαλιά, κεφτεδάκια και αρνάκι γιαχνί.

Οι Μυκονιάτες πηγαίνουν με πολύ χαρά και συμμετέχουν στην όλη διασκέδαση. Όλοι είναι καλοδεχούμενοι συγγενείς, φίλοι και επισκέπτες του νησιού και όλοι μπορούν να φάνε και να γλεντήσουν. Μεγάλο μέρος από τους επισκέπτες που αγάπησαν το νησί θυμούνται με πολύ νοσταλγία την φιλοξενία και την περιποίηση που τους πρόσφεραν οι Μυκονιάτες στα πανηγύρια.

Μετά το φαγοπότι ακολουθεί χορός με ζωντανή μουσική από οργανοπαίχτες. Οι χοροί που χορεύουν είναι ο Συρτός, Καλαματιανός, Μπάλος, Μπαλαριστός ακθώς και Ζεμπέκικα. Πολύ ωραία ακούγεται και η Σαμπούνα με το Τουμπάκι, που είναι πιο Διονυσιακό άκουσμα. Τα τελευταία φέρνουν ορχήστρα από άλλα νησιά που τη συνδέουν με ηλεκτρικό και έχει μεγάλη ένταση. Αυτό το είδος δεν αρέσει σε πολλούς ανθρώπους. Έχω ακούσει να λένε ότι παλιότερα έπαιζαν λαούτο, βιολί και σαντούρι ντόπιοι οργανοπαίχτες, οι Κιμηλιοί, οι Αράπηδες, ο Μιχάλης με το μπουζούκι και διασκέδαζαν οι άνθρωποι απλά και ήσυχα όχι με τόση ένταση ήχου. Έπαιρναν μαζί τους και τα δικά τους φαγητά γιατί δεν υπήρχε η αφθονία που υπάρχει σήμερα. Έπαιρναν σε φλασκί το κρασί τους, και το ξινότυρο τους και ότι άλλο είχαν ετοιμάσει για να το μοιραστούν με τους υπόλοιπους. Το τραπέζι ήταν τις πιο πολλές φορές μια πεζούλα ή πέτρες επίπεδες ή τάβλα πάνω σε πέτρες. Ήταν όμως πιο γνήσιο και απλό γλέντι όπως λένε.

Όταν πενθεί η οικογένεια δεν γίνεται γλέντι , μόνο ο εσπερινός και η λειτουργία. Τα εδέσματα και τα καλούδια του πανηγυριού είναι προσφορά του νοικοκύρη, των γειτόνων και των φίλων.

Πριν μερικά χρόνια γινόταν και το πανηγύρι των ψαράδων με πολλά θαλασσινά, χταπόδια και διάφορα ψάρια στο Γιαλό. Μπροστά στο Δημαρχείο και ακολουθούσε γλέντι και χορός. Τώρα οι ψαράδες κάνουν μικρότερα πανηγύρια του ʼγιου Χαραλάμπους και του Αγίου Νικολάου.

Το έθιμο των πανηγυριών είναι πανάρχαιο. Το προσάρμοσαν οι Χριστιανοί στους δικούς τους Αγίους και οι σημερινοί Μυκονιάτες το διατηρούν με σεβασμό και με πολύ αγάπη. Αγάπη για την ιερή κληρονομιά που τους άφησαν οι παππούδες και προπαππούδες τους..

Νάζου Αννα

Μαθήτρια

Β2, Γυμνασίου Μυκόνου

Σχ.Έτ. 2006-07

ΣΥΝΤΑΓΕΣ

ΦΑΓΗΤΩΝ ΚΑΙ ΕΔΕΣΜΑΤΩΝ

ΠΟΥ ΣΕΡΒΙΡΟΝΤΑΝ ΣΤΑ ΜΥΚΟΝΙΑΤΙΚΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ

Χοιροκεφαλή με λάχανα

Υλικά:

Εκτέλεση:

Ξεπλένουμε την κεφαλή και την τοποθετούμε σε μια μεγάλη καζάνα με νερό. Αφού βράσει αρκετή ώρα και έχει μισογίνει, ρίχνουμε τα λάχανα κομμένα και πλυμένα να βράσουν όλα μαζί. Σερβίρουμε το φαγητό σε πιατέλες και ρίχνουμε αλάτι , πιπέρι και λεμόνι.

Κεφτέδες

Υλικά: 2 κιλά κιμά 2 κιλά μπαγιάτικο ψωμί ,δυόσμο ,ρίγανη,θρούμπη,κρεμμυδάκι ξερό τριμμένο ,ψιλοκομμένο σκόρδο, λίγο χυμό λεμονιού, αλάτι, πιπέρι, 3 αυγά, αλεύρι, κρασί, λάδι για τηγάνισμα.

Εκτέλεση:

Σε μια μεγάλη λεκάνη ρίχνουμε τον κιμά , το μπαγιάτικο ψωμί μουλιασμένο και στραγγισμένο, αρκετό δυόσμο, ρίγανη, θρίμπη, κρεμμύδι , σκόρδο, το χυμό λεμονιού, αλατοπίπερο αρκετό και τα αυγά. Τα ζυμώνουμε αρκετή ώρα ώσπου να γίνουν μια ομοιόμορφη μάζα. Τα αφήνουμε για 20 λεπτά σκεπασμένο για να ποτίσει το αλάτι. Έπειτα βουτάμε τα χέρια μας στο κρασί και αρχίζουμε να κάνουμε μπαλάκια ομοιόμορφα μεταξύ τους. Επαναλαμβάνουμε συνεχώς την ίδια διαδικασία ώσπου να τελειώσει το μίγμα μας. Βάζουμε αρκετό λάδι σε ένα μεγάλο τηγάνι και το αφήνουμε να κάψει καλά. Αλευρώνουμε τα κεφτεδάκια μας και τα ρίχνουμε στο καυτό λάδι. ‘Όταν τα τηγανίσουμε τα βάζουμε σε ένα μεγάλο ταψί που το έχουμε στρώσει με απορροφητικό χαρτί.

Κρεμμυδόπιτα

Υλικά: 2 ματσάκια άνηθο, 2 ματσάκια φρέσκα κρεμμυδάκια, 1 ξερό κρεμμύδι ,4 αυγά, πιπέρι ( άσπρο ) , 1 κιλό τυροβολιά ( Μυκονιάτικο τυρί ), 1 κιλό αλεύρι, λίγο αλάτι, 2 κομμάτια λαρδί (παστό χοιρινό από πετσί και λίπος ) , 2 ποτήρια λάδι , 1 ποτήρι σπορέλαιο ,1 ποτήρι καλό ελαιόλαδο.

Εκτέλεση:

Γέμιση:

Βάζουμε την τυροβολιά σε ένα μπολ μεγάλο, ρίχνουμε ψιλοκομμένα τα κρεμμυδάκια και τον άνηθο, προσθέτουμε τα 2 αυγά, το άσπρο πιπέρι και το λαρδί, αφού προηγουμένως το έχουμε βράσει και το έχουμε κόψει σε μικρούς κύβους. Όλα μαζί τα ανακατεύουμε με τα χέρια μας.

Για το φύλλο:

Ρίχνουμε το αλεύρι σε ένα μεγάλο μπολ ,1 ½ ποτήρι λάδι μισό- μισό, τα άλλα 2 αυγά , χλιαρό νερό και λίγο αλατάκι. Τα ανακατεύουμε καλά. Αρχίζουμε να ανοίγουμε το φύλλο, λαδώνουμε το ταψί και όταν ανοίξουμε το φύλλο σε μέγεθος μεγαλύτερο απ’ ότι το ταψί, το τοποθετούμε μέσα. Βάζουμε την γέμιση που έχουμε ετοιμάσει και την στρώνουμε ομοιόμορφα. Ανοίγουμε και ένα δεύτερο φύλλο για να καλύψουμε την επιφάνεια της πίτας μας. Διπλώνουμε τις γωνίες προς τα μέσα και τις πιέζουμε ελαφρά με ένα πιρούνι. Με ένα μαχαιράκι την χαράσσουμε σε ρόμβους και στη συνέχεια την αλείφουμε με λίγο βουτηράκι Την σιγοψήνουμε στους170 για 1 ώρα και 15 λεπτά ή περίπου τόσο ( ανάλογα με το φούρνο μας).

Μελιτζανοπίλαφο

Υλικά: 2 μελιτζάνες φλάσκες ,1 κρεμμύδι ξερό, 2-3 κλωνάρια μαϊντανό ,φλιτζάνι ελαιόλαδο , 500 γρ. ψιλοκομμένα ντοματάκια ή ντομάτες ανάλογης ποσότητας, 1 ποτήρι ρύζι ,2 ½ ποτήρια νερό , αλάτι, πιπέρι.

Εκτέλεση:

Πλένουμε τις μελιτζάνες και τις κόβουμε σε κύβους. Τις βάζουμε σε αλατισμένο νερό για 10 λεπτά περίπου.

Σε μια κατσαρόλα βάζουμε το ελαιόλαδο και το κρεμμύδι ψιλοκομμένο για να ροδίσει. Ρίχνουμε μέσα στην κατσαρόλα και τις μελιτζάνες, αφού προηγουμένως τις έχουμε στύψει (τις πιέζουμε με τα χέρια να φύγει το νερό). Όταν μαραθούν λίγο οι μελιτζάνες, ρίχνουμε τα υπόλοιπα υλικά και το νερό εκτός από το ρύζι.

Αφήνουμε να βράσουν τα υλικά για10 λεπτά και ρίχνουμε τέλος το ρύζι ανακατεύοντας συνεχώς. Χαμηλώνουμε τη φωτιά και αφήνουμε το φαγητό να βράσει μέχρι να πιει όλο το νερό (περίπου 10 λεπτά).

Η συνταγή  είναι από το βιβλίο «Μύκονος, Γεύσεις και Παράδοση» της Όλγας Μάρκαρη

MykonosTour Page ID: 168

Σχετικές σελίδες

Ήθη, έθιμα και παραδόσεις της Μυκόνου

Μαντώ Μαυρογένους

Μύκονος Ιστορία

Τοπικές Γιορτές στην Μύκονο